مهرداد عراقی

نفقه

زنی 35 ساله هستم و دارای دو فرزند پسر شوهرم با داشتن وضع مالی مناسب و ایده آل بسیار خسیس بوده و هیچگونه وجهی را بعنوان خرجی به من و فرزندانم نمی دهد و من در طول این چند سال زندگی مشترک هزینه های خود و فرزندانم را به زحمت از پدر و مادر خویش گرفته ام و از آنجا که فرزند دوم من به تازگی به دنیا آمده و با توجه به اینکه خانه دار هستم و درآمدی نیز ندارم خواهش می کنم مرا راهنمایی نمایید:

جواب: در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه را اینگونه تعریف شده است:نفقه عبارتست از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضاء. قانونگذار ما در ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی ریاست خانواده را از خصایص شوهر دانسته که در راستای این امتیاز در ماده بعد یعنی 1106 قانون مدنی تکلیفی را بر دوش او نهاده و شوهر را موظف به پرداخت نفقه به زوجه در عقد دائم نموده و همچنین در ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی قانونگذار نفقه اولاد را نیز به عهده پدر قرارداده و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او بر انفاق به عهده پدربزرگ پدری  .

علی ایحال در مسئله فوق و با فرض استطاعت مالی زوج و در صورتی که زوجه بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت اعم از وظایف زناشویی و خانوادگی که به موجب عرف و قانون مشخص شده است استنکاف ننموده باشد می تواند برای الزام شوهر به پرداخت نفقه از دو ضمانت اجرای مدنی و کیفری استفاده نماید:

ضمانت اجرای مدنی: در ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی به زن این حق داده شد تا در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه به دادگاه صالح،) دادگاه خانواده محل اقامت شوهر( مراجعه کند که در این صورت دادگاه میزان نفقه را معین و شوهر را به پرداخت آن محکوم می کند، در صورت عدم اجرای حکم از جانب شوهر در مرحله بعد دادگاه از اموال شوهر نفقه را پرداخت و اگر امکان دسترسی وجود نداشته باشد یا اموالی نداشته باشد در این صورت زن حق طلاق خواهد داشت. (مواد ۱۱۱۲ و ۱۱۲۹ قانون مدنی و بند ۲ ماده ۸ قانون حمایت خانواده).

ضمانت اجرای کیفری: قانونگذار در ماده ۶۴۲ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی(تغریرات و مجازات های بازدارنده( مقرر داشته که هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع نماید دادگاه او را از ۳ماه و یک روز تا ۵ماه حبس محکوم می نماید. که در انخصوص زوجه می تواند شکایت خود را در یک برگ عادی نوشته و تقدیم مرجع قضایی صالح (دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم)نماید تا مورد رسیدگی قرار گیرد. نکته حائز اهمیت در این ماده این است که شمول این ماده شامل نفقه زمان گذشته  نبوده و فقط ناظر بر نفقه زمان آینده است. همچنین ترک انفاق از جمله جرائم مستمر به شمار مي رود يعني از آنگونه جرائمي است كه در صورت عدم پرداخت، به دفعات قابل شكايت كيفري مي باشد.